طراحی خانه در یزد(بازآفرینی معنای خانه در آپارتمان)

چکیده: امروزه با پای نهادن و فرازی بر اکثر شهرهای در حال توسعه و سپردن نگاهی از دیده بر چهره اندام آنها، آنچه حاصل می آید ساختمان های بلند مرتبه و مکعب گونه ای بیش نیستند که بخش عظیم از پیکره و سیمای شهر را در سیطره خود درآورده است. نقش غالب این بناها با کاربری مسکونی تحت عنوان «آپارتمان» تعریف شده است. باید پذیرفت امری که در شهرهای در شرف مادرشهر شدن، جاری و به وقوع پیوسته است شکلگیری شمار زیادی از آپارتمان های مسکونی می باشد که زمین و آسمان، زمان و آدمان را در کام خود فرو برده اند. ریشه بوجود آمدن ناگهانی و هولناک این مهم در ایران را می توان از سال 1300ه.ش به بعد دنبال کرد. لیکن از عواملی که باعث تسریع رشد آنها شد می توان از؛ رشد بی سابقه جمعیت شهرها، گسترش بی رویه شهرها به هر سوی، مهاجرت بی سابقه روستائیان به شهرها، تغییر الگوی زندگی شهروندان، نگاه سودآور به مسکن به عنوان کالا و رواج فرهنگ بسازبفروشی و... یاد کرد. گذشته از اینکه آیا در این نوع معماری امکان خوانش با معماری گذشته، فرهنگ، جهان بینی ساکنان آن وجود دارد یا خیر، چالشی که رساله آن را فرا می خواند، تقابل بین ساخت و ساز این شیوه معماری با توانمند سازی فضایی و کالبدی جهت بوجود آوردن کیفیات فضایی متنوع می باشد که در خانه های گذشته نه چندان دور رخ می داده است. چنانچه بتوان به نتایج در خور توجهی دست یافت ادعای حضور معنای خانه در آپارتمان امری محتمل می نماید. (البته نباید برخی فضاسازی و عملکرد آنها را نادیده انگاشت). برای جستجو و نقد معایب و محاسن آپارتمان های رایج و سپس دستیابی به آنچه که معنای خانه را به کالبد و فضای آنها می بخشد، ابتدا می بایست منظور از معنا و اینکه چگونه واقعیت پیدا می کند روشن شود. البته بدیهی است معنا توسط انسان ( ابژه ) زایش و خانه اش (سوژه ) آن چیزی است که معنا از آن آفرینش می یابد. لذا برای درک بهتر از چیستی معنا و خانه ابتدا شناخت انسان و احوالاتش لازم است. حضور انسان و نیازهای مادی و روانی اوست که از بدو تاریخ بشر هر چیزی را تفسیر و معنا می بخشد. پس از آن ایجاب می کند که به سراغ خانه و تاریخچه شکلگیری آن رفت و علت وجود و غایت آن را شناخت. در ادامه اشراف به آن دسته از عوامل برونی (اجتماعی، اقلیمی، سیاسی، اقتصادی...) و درونی (ساختار خانواده، فرهنگ، جهان بینی،...) موثر در تغییر و تحول خانه، کمک شایانی به درک عمیقتر از واقعیت خانه امروز می کند. لذا رساله حاضر نیز دو هدف را دنبال می کند؛ ابتدا بازنگری و طرح سوال و چرایی در مقوله مسکن امروزی و اینکه چرا آپارتمان؟ و آیا این نوع از ساختن برای زندگی می تواند معنای خانه را برای ساکنانش بازآفرینی کند؟ دوم آنکه مسکن امروز- آپارتمان های رایج- چگونه می تواند باشد؟ با در نظر گرفتن واقعیت موجود و نکات قابل توجه در آنها، کاستی های و فقدان آنها چیست؟ به منظور یافتن پاسخ، مدلی پیشنهاد شده است که صرف نظر از رویدادهای مثبت اتفاق افتاده در آن، می توان گفت تنها پاسخی است از میان هزاران پاسخ دیگر. ادعای اینکه کامل و بدون نقص است امری دور از واقعیت بنظر می رسد، حداقل برای کنون. واژگان کلیدی: انسان، خانه، معنا، آپارتمان، جامعه